Hiệu quả suy giảm của thuế tội lỗi như một nguồn thu đang tạo ra những thách thức không lường trước cho các chính phủ trên toàn thế giới, làm nổi bật một nghịch lý cơ bản trong chính sách công: khi thuế điều chỉnh hành vi thành công, chúng tất yếu dẫn đến thiếu hụt ngân sách.
Bài Toán Doanh Thu
Trải nghiệm của California là một ví dụ điển hình cho thách thức này, với doanh thu thuế thuốc lá giảm 500 triệu đô la (29%) kể từ năm 2017, trong khi doanh thu thuế nhiên liệu cũng đối mặt với sự suy giảm tương tự do việc áp dụng xe điện. Tình huống này đang tạo ra áp lực ngân sách đáng kể, đặc biệt là đối với các dịch vụ thiết yếu như giáo dục đại học.
Tranh Luận giữa Mục Đích và Thực Tế
Các cuộc thảo luận cộng đồng cho thấy một mâu thuẫn quan trọng giữa mục đích dự định của thuế tội lỗi và việc thực hiện trong thực tế. Mặc dù về lý thuyết, các loại thuế này nhằm bù đắp các tác động ngoại lai, nhưng việc thực hiện thường không tuân theo nguyên tắc này:
Một lập luận phổ biến là nó nhằm bù đắp các tác động ngoại lai, nhưng trong thực tế tôi chưa bao giờ thấy một loại thuế tội lỗi nào dựa trên chi phí của tác động ngoại lai. Thuế thuốc lá không gắn với chi phí điều trị bệnh COPD và các bệnh khác.
Khủng Hoảng Tài Trợ Cơ Sở Hạ Tầng
Sự chuyển đổi sang xe điện đã phơi bày những khiếm khuyết cơ bản trong mô hình tài trợ cơ sở hạ tầng đường bộ. Trong khi xe điện làm giảm doanh thu thuế nhiên liệu, chúng không làm giảm chi phí cơ sở hạ tầng. Một số bang đang triển khai các cơ chế tài trợ thay thế, như phụ phí đăng ký xe điện của Texas, nhưng những giải pháp này thường tạo ra những bất bình đẳng mới.
Giải Pháp Mới và Thách Thức
Các chính phủ đang khám phá nhiều giải pháp thay thế:
- Phí sử dụng đường bộ dựa trên số dặm
- Tăng phí đăng ký cho xe điện
- Mô hình tài trợ cơ sở hạ tầng rộng hơn
- Các danh mục hoạt động chịu thuế mới
Góc Nhìn Toàn Cầu
Các khu vực khác nhau đang áp dụng những cách tiếp cận khác nhau. Ví dụ, Australia đã đẩy giá thuốc lá lên 40 đô la Úc một gói, dẫn đến sự gia tăng không mong muốn trong buôn bán thuốc lá bất hợp pháp. Trong khi đó, Nhật Bản đã có bước đi bất thường khi khuyến khích giới trẻ uống nhiều rượu hơn để tăng doanh thu thuế, gây ra những lo ngại nghiêm trọng về sức khỏe cộng đồng.
Tương Lai của Thuế Điều Chỉnh Hành Vi
Hiệu quả suy giảm của thuế tội lỗi truyền thống cho thấy cần có cải cách cơ bản trong mô hình doanh thu của chính phủ. Khi xã hội ngày càng khỏe mạnh hơn và có ý thức về môi trường hơn, tính bền vững của thuế điều chỉnh hành vi như một nguồn thu ngày càng trở nên đáng ngờ.