Nhà tâm lý học nổi tiếng Philip Zimbardo, được biết đến nhiều nhất qua thí nghiệm gây tranh cãi Stanford Prison Experiment, đã qua đời ở tuổi 91, để lại một di sản phức tạp vẫn còn gây nhiều tranh luận trong lĩnh vực tâm lý học.
Zimbardo qua đời vào ngày 14 tháng 10 năm 2024 tại nhà riêng ở San Francisco, là một nhân vật tiên phong trong lĩnh vực tâm lý học xã hội. Công trình nghiên cứu của ông tập trung vào việc các yếu tố môi trường ảnh hưởng đến hành vi con người, trong đó thí nghiệm nhà tù Stanford năm 1971 là đóng góp nổi tiếng - và gây tranh cãi nhất - của ông trong lĩnh vực này.
Thí nghiệm này, nhằm nghiên cứu các tác động tâm lý của quyền lực được nhận thức trong môi trường nhà tù, đã được cả tán dương và chỉ trích trong nhiều năm qua. Mặc dù nó đã thu hút sự chú ý về khả năng các yếu tố tình huống có thể định hình hành vi, nhưng nhiều câu hỏi đã được đặt ra về phương pháp luận và những hàm ý đạo đức của nó.
Bất chấp những tranh cãi liên tục xung quanh thí nghiệm nhà tù, sự nghiệp của Zimbardo kéo dài hơn năm thập kỷ và bao gồm nhiều chủ đề đa dạng. Ông đã tiến hành nghiên cứu về sự thuyết phục, mâu thuẫn nhận thức, tính rụt rè, và tâm lý của chủ nghĩa anh hùng, cùng nhiều lĩnh vực khác.
Các đồng nghiệp đã ca ngợi những đóng góp của Zimbardo cho ngành học. Claude Steele, giáo sư danh dự ngành tâm lý học tại Stanford, mô tả ông là một trong những nhà tâm lý học có ảnh hưởng và nhiều thành tựu nhất trong thế hệ của mình, đặc biệt nhấn mạnh khả năng nghiên cứu hành vi con người trong đời thực một cách khoa học.
Tuy nhiên, cộng đồng khoa học vẫn còn chia rẽ về tính hợp lệ và khả năng tái tạo của một số nghiên cứu tâm lý, bao gồm cả công trình của Zimbardo. Lĩnh vực tâm lý học đang phải đối mặt với cuộc khủng hoảng về khả năng tái tạo, với ước tính cho thấy từ 30% đến 50% các nghiên cứu không thể được tái tạo.
Cuộc tranh luận đang diễn ra này nhấn mạnh những thách thức mà khoa học xã hội phải đối mặt trong việc thiết lập các phát hiện nghiêm túc, có thể tái tạo được. Nó cũng làm nổi bật tầm quan trọng của việc liên tục đánh giá lại và cải thiện phương pháp nghiên cứu.
Ngoài công việc học thuật, Zimbardo còn được biết đến với phong cách giảng dạy cuốn hút và khả năng truyền cảm hứng cho sinh viên. Ông đã thành lập Heroic Imagination Project, một tổ chức phi lợi nhuận nhằm chuẩn bị cho mọi người hành động anh hùng trong những tình huống thách thức.
Khi cộng đồng khoa học nhìn lại di sản của Zimbardo, công trình của ông tiếp tục khơi gợi những cuộc thảo luận về bản chất hành vi con người, sức mạnh của các tình huống xã hội, và đạo đức trong nghiên cứu tâm lý. Mặc dù gây tranh cãi, những đóng góp của ông đã không thể phủ nhận việc định hình bức tranh tâm lý học hiện đại và tiếp tục ảnh hưởng đến cách chúng ta hiểu về sự phức tạp của bản chất con người.
Zimbardo để lại vợ, con cái và các cháu. Sự ra đi của ông đánh dấu sự kết thúc của một thời kỳ trong nghiên cứu tâm lý học, để lại cho các thế hệ nhà tâm lý học tương lai tiếp tục xây dựng, phê bình và hoàn thiện những nền tảng mà ông đã góp phần thiết lập.
 |
|---|
| Thí nghiệm Nhà tù Stanford của Philip Zimbardo tiếp tục làm dấy lên những cuộc thảo luận về hành vi con người và các tiêu chuẩn đạo đức trong nghiên cứu tâm lý học |